احتمالاً نام سهام شرکت‌های پالایشی مثل «شپنا»، «شبندر»، «شتران» و همچنین شرکت‌های پتروشیمی مانند «فارس»، «شپدیس» یا «جم» را زیاد شنیده‌اید. این شرکت‌ها که در دسته‌ی صنایع نفت‌محور قرار می‌گیرند، بخش بزرگی از بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند و نوسانات قیمتی آن‌ها می‌تواند روی کلیت بازار تأثیرگذار باشد.
اما سؤال مهم این است که قیمت جهانی نفت چه نقشی در ارزش سهام این شرکت‌ها دارد؟ و چرا این موضوع برای تحلیل بنیادی اهمیت دارد؟ در ادامه این موضوع را به زبان ساده برای شما توضیح می‌دهیم.
رابطه نفت با پالایشگاه‌ها (شرکت‌های پالایشی)
شرکت‌های پالایشی در ایران معمولاً به این صورت کار می‌کنند که نفت خام را از دولت یا شرکت ملی نفت خریداری می‌کنند و آن را به فرآورده‌هایی مثل بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره و... تبدیل می‌کنند. سپس این فرآورده‌ها به بازار داخلی یا صادراتی عرضه می‌شود.
اینجا قیمت نفت خام (خوراک ورودی پالایشگاه) اهمیت زیادی دارد. اگر قیمت نفت جهانی بالا برود، ممکن است قیمت خرید خوراک پالایشگاه‌ها نیز افزایش یابد. اما اگر در مقابل، قیمت فروش فرآورده‌ها نیز به همان نسبت افزایش پیدا کند یا حتی بیشتر شود، سود پالایشگاه افزایش پیدا خواهد کرد.
بنابراین، تغییرات قیمت نفت می‌تواند مستقیماً سودآوری این شرکت‌ها را دستخوش تغییر کند؛ مخصوصاً در زمانی که اختلاف بین قیمت خرید نفت و قیمت فروش فرآورده‌ها زیاد شود.
رابطه نفت با پتروشیمی‌ها
در بخش پتروشیمی، ماجرا کمی متفاوت است. پتروشیمی‌ها خوراکی مانند اتان، متان، گاز طبیعی یا نفتا دریافت می‌کنند و آن را تبدیل به محصولات متنوعی مثل اوره، آمونیاک، اتیلن، پلی‌اتیلن و... می‌کنند.
برای پتروشیمی‌هایی که خوراک گازی دارند (مثل «شپدیس» یا «زاگرس»)، قیمت نفت به طور غیرمستقیم اثر می‌گذارد؛ چون در بازار جهانی معمولاً بین قیمت گاز و نفت همبستگی وجود دارد. اما در پتروشیمی‌های با خوراک مایع (مثل «شپدوش» یا «شاراک») اثرپذیری از قیمت نفت مستقیم‌تر است.
همچنین قیمت محصولات پتروشیمی در بازار جهانی معمولاً با نفت هم‌جهت حرکت می‌کند. وقتی نفت گران‌تر می‌شود، قیمت محصولاتی مثل اتیلن یا پلی‌پروپیلن نیز ممکن است افزایش یابد. در نتیجه شرکت‌هایی که این محصولات را صادر می‌کنند، سود بیشتری می‌برند.
تاثیر قیمت نفت بر "ارزش‌گذاری" سهام در بورس
در تحلیل بنیادی، ما به دنبال محاسبه‌ی ارزش واقعی یک شرکت بر اساس سودآوری آن هستیم. حالا فرض کنید نفت از ۷۰ دلار به ۹۰ دلار رسیده است. این تغییر ممکن است باعث شود سود خالص سالانه شرکت‌های پالایشی یا پتروشیمی افزایش یابد.
با این سود جدید، وقتی نسبت قیمت به سود (P/E) را محاسبه می‌کنیم، ممکن است متوجه شویم که سهم در مقایسه با سودی که ایجاد می‌کند، ارزنده‌تر شده است. یعنی سرمایه‌گذار می‌گوید: "این سهم با توجه به سودش، قیمت خوبی دارد و ارزش خرید دارد."
برعکس، اگر قیمت نفت افت کند و سود شرکت کاهش یابد، ممکن است سهم دیگر به‌صرفه نباشد یا اصطلاحاً غیرارزنده شود.
چرا این موضوع برای تازه‌واردها مهم است؟
شاید فکر کنید تحلیل قیمت نفت برای افراد حرفه‌ای است، اما حقیقت این است که اگر شما قصد دارید در سهام پالایشی یا پتروشیمی سرمایه‌گذاری کنید، باید بدانید که این شرکت‌ها به شدت از عوامل جهانی مثل قیمت نفت، دلار، و قیمت محصولات جهانی تأثیر می‌پذیرند.
بنابراین یکی از پایه‌های تحلیل بنیادی برای این نوع شرکت‌ها، بررسی شرایط بازار جهانی نفت و فرآورده‌ها است. لازم نیست شما تحلیل‌گر بین‌المللی باشید، اما باید درک ساده‌ای از این رابطه‌ها داشته باشید تا در زمان‌هایی که نفت بالا یا پایین می‌رود، تصمیمات درستی بگیرید.
جمع‌بندی
قیمت نفت تأثیر مستقیم بر سودآوری شرکت‌های پالایشی دارد
پتروشیمی‌ها هم به‌خصوص در بخش صادرات از قیمت نفت تأثیر می‌پذیرند
افزایش قیمت نفت می‌تواند باعث ارزنده شدن سهام این شرکت‌ها شود (در تحلیل بنیادی)
کاهش قیمت نفت می‌تواند منجر به افت سود و افت ارزش بنیادی این سهام شود
برای سرمایه‌گذاری موفق در این صنایع باید وضعیت نفت جهانی، نرخ دلار، و صادرات را زیر نظر داشته باشید.
