اگر بهتازگی وارد دنیای بورس و سرمایهگذاری شدهاید، ممکن است نام «اختیار معامله» یا «آپشن» را شنیده باشید و با خودتان فکر کرده باشید که این اصطلاح دقیقاً به چه معناست. در این مطلب، به زبان ساده، شما را با مفهوم، کاربردها و مزایای قراردادهای اختیار معامله در بورس ایران آشنا میکنیم.
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله یا "Option Contract" نوعی قرارداد مالی است که به خریدار آن حق (نه الزام) میدهد تا مقدار مشخصی از یک دارایی (مثل سهام) را در یک تاریخ معین در آینده و با قیمت مشخص بخرد یا بفروشد.
به زبان سادهتر: شما پولی پرداخت میکنید تا حق خرید یا فروش یک سهم خاص در آینده را داشته باشید، بدون اینکه مجبور باشید این کار را انجام دهید. همین ویژگی باعث شده که اختیار معامله به ابزاری جذاب برای مدیریت ریسک تبدیل شود.
انواع قراردادهای اختیار معامله
در بورس ایران، دو نوع اصلی اختیار معامله وجود دارد:
1. اختیار خرید (Call Option):
این قرارداد به خریدار، حق خرید یک دارایی (مثلاً سهام یک شرکت خاص) را با قیمت مشخص در آینده میدهد.
2. اختیار فروش (Put Option):
این قرارداد به خریدار، حق فروش دارایی در آینده را میدهد، با این شرط که قیمت فروش از پیش تعیین شده باشد.
مثال ساده برای درک بهتر
فرض کنید شما فکر میکنید سهام یک شرکت در چند ماه آینده رشد خواهد کرد. اما نمیخواهید الان سهم را بخرید. به جای آن، یک اختیار خرید برای آن سهم میخرید. مثلاً، اختیار خرید ۱۰۰ سهم با قیمت ۵۰۰ تومان در سه ماه آینده. اگر در آن زمان، قیمت سهم مثلاً به ۷۰۰ تومان برسد، شما میتوانید از این قرارداد استفاده کرده و سهم را با ۵۰۰ تومان بخرید و با سود بفروشید.
اما اگر قیمت سهم کاهش یابد، مثلاً به ۴۰۰ تومان، شما میتوانید قرارداد را اجرا نکنید و فقط مبلغ کمی که بابت خرید اختیار پرداخت کردهاید از دست میدهید. این ویژگی باعث میشود ریسک شما محدود باشد.
چرا افراد از اختیار معامله استفاده میکنند؟
1. کاهش ریسک (هجینگ):
فرض کنید شما صاحب یک سهم هستید و نگران کاهش قیمت آن در آیندهاید. با خرید اختیار فروش، میتوانید در صورت افت قیمت، سهم را با قیمت بالاتری بفروشید و جلوی ضرر را بگیرید.
2. کسب سود با سرمایه کمتر:
با پرداخت مبلغی نسبتاً کم، میتوان در صورت پیشبینی درست، سود قابلتوجهی کسب کرد. البته باید توجه داشت که در صورت اشتباه، ممکن است کل مبلغ پرداختی از بین برود.
3. انعطافپذیری بالا:
اختیار معامله به سرمایهگذار این امکان را میدهد که متناسب با پیشبینی خود، استراتژیهای مختلفی را اجرا کند؛ چه بازار صعودی باشد و چه نزولی.

ریسکهای اختیار معامله چیست؟
اگرچه اختیار معامله ابزار مناسبی برای مدیریت ریسک است، اما خود نیز میتواند ریسکزا باشد، به خصوص برای افراد ناآشنا. در ادامه به چند مورد از ریسکهای مهم اشاره میکنیم:
• اگر پیشبینی شما درست از آب در نیاید، ممکن است کل مبلغ پرداختی برای خرید اختیار را از دست بدهید.
• برخی از انواع قراردادها مانند فروش اختیار (بهخصوص بدون داشتن دارایی پایه) ممکن است ریسک نامحدودی داشته باشند.
• درک دقیق مفاهیم و استراتژیهای اختیار معامله نیاز به آموزش و تمرین دارد. ورود بدون آگاهی، میتواند به زیانهای جدی منجر شود.
نحوه معامله اختیار در بورس ایران
در حال حاضر، اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران برای برخی نمادهای خاص و در قالب بازار مشتقه فعال است. برای شروع معامله:
1. ابتدا باید در سامانه سجام ثبتنام کرده باشید.
2. سپس کد اختیار معامله (جدا از کد بورسی) از طریق کارگزاری دریافت کنید.
3. بعد از دریافت کد، میتوانید از طریق سامانههای معاملاتی کارگزاریها، اقدام به خرید و فروش قراردادهای اختیار معامله کنید.
اختیار معامله یک ابزار جذاب و قدرتمند در بازار سرمایه است که میتواند هم برای مدیریت ریسک و هم برای کسب سود استفاده شود. اما همانطور که پتانسیل سود دارد، ریسکهایی نیز به همراه دارد. اگر بهتازگی وارد بورس شدهاید، توصیه میشود ابتدا خوب آموزش ببینید و سپس با دقت و آگاهی وارد بازار اختیار معامله شوید.