در دهه گذشته، مفهوم سرمایه‌گذاری در ایران تقریباً مترادف با بورس و بازارهای سنتی بود. اما ظهور بازارهای نوظهور دیجیتال مانند ارزهای دیجیتال (کریپتوکارنسی‌ها)، بلاکچین، DeFi، NFTها و فین‌تک‌ها مسیر جدیدی را برای سرمایه‌گذاران باز کرده است. این بازارها با رشد سریع، بازدهی‌های چشمگیر و نوسانات شدید خود توانسته‌اند توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران ایرانی را جلب کنند.
در این میان، پرسش اساسی این است که بازارهای نوظهور دیجیتال چه تأثیری بر روند بورس تهران دارند؟ آیا این بازارها رقیب بورس محسوب می‌شوند یا می‌توانند مکمل آن باشند؟ در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
بازارهای نوظهور دیجیتال چیستند؟
بازارهای نوظهور دیجیتال شامل مجموعه‌ای از دارایی‌ها و فناوری‌های جدید هستند که با محوریت اینترنت و بلاکچین رشد کرده‌اند. مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
. ارزهای دیجیتال: مانند بیت‌کوین، اتریوم و سایر رمزارزها.
.دیفای (DeFi): پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز که خدماتی مانند وام‌دهی و معاملات بدون واسطه ارائه می‌دهند.
.NFTها: توکن‌های غیرقابل معاوضه که مالکیت دیجیتال دارایی‌های هنری، ورزشی یا کلکسیونی را ثبت می‌کنند.
. فین‌تک‌ها: استارتاپ‌های فناوری مالی که روش‌های نوینی برای سرمایه‌گذاری و پرداخت فراهم می‌کنند.
این بازارها با جذب سرمایه‌گذاران خرد و کلان در سراسر دنیا، به سرعت در حال گسترش‌اند و در ایران نیز طی سال‌های اخیر به‌ویژه در میان نسل جوان محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند.
شباهت‌ها و تفاوت‌ها با بورس تهران
شباهت‌ها
1- حضور گسترده سرمایه‌گذاران خرد: همان‌طور که بورس تهران در سال‌های اخیر شاهد موج ورود سرمایه‌گذاران تازه‌کار بود، بازار کریپتو نیز میزبان افراد زیادی است که بدون تجربه وارد آن می‌شوند.
2- تأثیرپذیری از اخبار و شایعات: هر دو بازار به‌شدت تحت‌تأثیر اخبار داخلی و خارجی هستند و رفتار هیجانی در آنها بسیار رایج است.
3- پتانسیل بازدهی بالا: هم بورس و هم کریپتو می‌توانند در بازه‌های زمانی کوتاه سودهای چشمگیری نصیب سرمایه‌گذاران کنند.
تفاوت‌ها
1- میزان شفافیت و قانون‌گذاری: بورس تهران یک بازار رسمی و تحت نظارت سازمان بورس است، در حالی که بازار رمزارزها در ایران فاقد چارچوب حقوقی مشخص است.
2- ریسک و نوسان: نوسانات کریپتو به‌مراتب شدیدتر از بورس تهران است.
3- نقدشوندگی: بازار ارزهای دیجیتال به‌صورت ۲۴ ساعته فعال است، اما بورس تهران محدود به ساعات کاری مشخص است.
تأثیر مستقیم بازارهای کریپتو بر بورس تهران
1- تغییر جریان نقدینگی
بسیاری از سرمایه‌گذاران، به‌ویژه جوانان، سرمایه خود را بین بورس و بازار رمزارزها جابه‌جا می‌کنند. وقتی کریپتو در روند صعودی قرار می‌گیرد، بخشی از نقدینگی بورس به سمت آن منتقل می‌شود و عمق بازار سهام کاهش می‌یابد. برعکس، در دوره‌های سقوط بازار رمزارز، برخی سرمایه‌گذاران به بورس بازمی‌گردند.
2- تأثیر روانی نوسانات کریپتو
ریزش شدید بیت‌کوین یا رشد ناگهانی آن حتی بدون ارتباط مستقیم، بر انتظارات سرمایه‌گذاران بورس تهران اثر می‌گذارد. بسیاری از فعالان بورسی در شبکه‌های اجتماعی به‌صورت هم‌زمان بازار ارز دیجیتال را نیز دنبال می‌کنند و همین موضوع بر رفتار جمعی آنها در بورس اثرگذار است.
3- مقایسه بازدهی
سرمایه‌گذاران همواره به دنبال بازارهایی با سود بیشتر هستند. وقتی بازدهی رمزارزها از بورس پیشی می‌گیرد، تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس کاهش می‌یابد و بالعکس.
تأثیر غیرمستقیم بازارهای نوظهور بر بورس تهران
1- تغییر ذائقه سرمایه‌گذاران
ورود نسل جدیدی از سرمایه‌گذاران که با فناوری‌های دیجیتال آشنا هستند باعث شده بورس نیز تحت فشار قرار گیرد تا ساختار خود را مدرن‌تر کند.
2- رشد فین‌تک‌ها
پلتفرم‌های فین‌تک و بلاکچین به‌طور غیرمستقیم بر بورس اثر گذاشته‌اند؛ چراکه سرمایه‌گذاران انتظار خدمات دیجیتال سریع‌تر، شفاف‌تر و ارزان‌تر دارند. این فشار می‌تواند زمینه‌ساز تحول بورس تهران شود.
3- افزایش آگاهی مالی
آشنایی با مفاهیم کریپتو باعث شده بخشی از سرمایه‌گذاران ایرانی نسبت به مفاهیمی مانند تنوع‌بخشی پرتفوی، ریسک‌پذیری و مدیریت دارایی آگاهی بیشتری پیدا کنند و این موضوع به‌طور غیرمستقیم کیفیت تصمیم‌گیری در بورس را بهبود می‌دهد.
فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از بازارهای نوظهور
فرصت‌ها
1- انتقال فناوری بلاکچین به بورس تهران: استفاده از بلاکچین در ثبت معاملات می‌تواند شفافیت و سرعت را افزایش دهد.
2- افزایش سواد مالی عمومی: آشنایی با مفاهیم جدید مالی می‌تواند به ارتقای دانش سرمایه‌گذاران بورس کمک کند.
3- جذب سرمایه‌گذاران جوان: بازارهای نوظهور علاقه جوانان را به سرمایه‌گذاری افزایش داده و بخشی از آنها می‌تواند به سمت بورس نیز هدایت شود.
تهدیدها
1- خروج سرمایه از بورس: جذابیت سودهای سریع در کریپتو می‌تواند باعث کاهش نقدینگی در بورس شود.
2- ریسک‌پذیری بیش‌ازحد: سرمایه‌گذاران ممکن است همان نگاه پرریسک خود در کریپتو را به بورس منتقل کنند و باعث افزایش رفتارهای هیجانی شوند.
3- رقابت مستقیم برای جذب سرمایه: بورس برای رقابت با بازارهای دیجیتال باید نوآوری و جذابیت بیشتری ایجاد کند.
جمع‌بندی
بازارهای نوظهور دیجیتال، از ارزهای دیجیتال گرفته تا فین‌تک‌ها، بدون شک تأثیر عمیقی بر روند بورس تهران گذاشته‌اند. این تأثیر هم در قالب رقابت برای جذب سرمایه و هم در شکل انتقال فناوری و افزایش آگاهی مالی مشهود است.
بورس تهران اگرچه در کوتاه‌مدت ممکن است از خروج نقدینگی به سمت کریپتو آسیب ببیند، اما در بلندمدت می‌تواند با استفاده از فناوری‌های نوین و ایجاد ابزارهای متنوع مالی، نه تنها تهدیدها را خنثی کند، بلکه از فرصت‌های این بازارها بهره‌مند شود.
به بیان دیگر، آینده سرمایه‌گذاری در ایران ترکیبی از بورس و بازارهای نوظهور خواهد بود؛ بازاری که هم از امنیت و ساختار بورس برخوردار است و هم از نوآوری و پویایی کریپتو الهام می‌گیرد.
