به زبان ساده، تورم به معنای افزایش مداوم و عمومی سطح قیمت‌ها در یک اقتصاد است. این یعنی با گذشت زمان، قدرت خرید پول کاهش می‌یابد؛ به عبارت دیگر، با همان مقدار پول، می‌توان کالاهای کمتری خریداری کنید. تصور کنید سال گذشته با ۱۰۰ هزار تومان می‌توانست دو کیلو سیب خریداری شود، اما امسال فقط یک کیلو و نیم. این یعنی تورم رخ داده است.
چگونه تورم بر نوسانات قیمت سهام در بورس تهران اثر می‌گذارد؟
رابطه بین تورم و بازار سهام پیچیده است و همیشه یکسان عمل نمی‌کند، به خصوص در اقتصاد ایران که ویژگی‌های خاص خود را دارد. اما می‌توانیم روندهای کلی را بررسی کنیم.
1-افزایش هزینه‌های تولید: تورم باعث افزایش قیمت مواد اولیه، دستمزدها، انرژی و سایر هزینه‌های تولید برای شرکت‌ها می‌شود. اگر شرکت نتواند این هزینه‌های اضافی را به قیمت محصول نهایی منتقل کند، حاشیه سودش کاهش می‌یابد و این خبر خوبی برای سهامداران نیست.
2-کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده: وقتی قیمت‌ها بالا می‌رود، مردم پول کمتری برای خرید کالاهای غیرضروری یا سرمایه‌گذاری دارند. این می‌تواند به کاهش فروش شرکت‌ها و در نتیجه کاهش سودآوری آن‌ها منجر شود که مستقیماً بر قیمت سهامشان تأثیر منفی می‌گذارد.
3-افزایش نرخ بهره: بانک مرکزی برای کنترل تورم، معمولاً نرخ بهره را افزایش می‌دهد. افزایش نرخ بهره، هزینه استقراض برای شرکت‌ها را بالا می‌برد. همچنین، وقتی نرخ بهره بالا می‌رود، اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی جذاب‌تر می‌شوند و ممکن است سرمایه‌گذاران پول خود را از بازار سهام خارج کرده و به سمت این سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک‌تر ببرند، که فشار نزولی بر قیمت سهام ایجاد می‌کند.
4-ارزش‌گذاری سودهای آینده: سرمایه‌گذاران ارزش سهام را بر اساس سودهای آینده‌ای که انتظار دارند شرکت کسب کند، تعیین می‌کنند. در دوران تورم بالا، ارزش سودهای آینده (که قرار است با پول کم‌ارزش‌تر کسب شوند) کمتر از امروز برآورد می‌شود. این فرآیند باعث کاهش ارزش فعلی سهام می‌شود.
5-اما همیشه هم منفی نیست! (ویژگی خاص اقتصاد ایران): در ایران، به دلیل ماهیت خاص اقتصاد و نقش تورم به عنوان یک پدیده مزمن، گاهی سهام به عنوان یک پناهگاه در برابر تورم تلقی می‌شود. شرکت‌هایی که دارایی‌های فیزیکی زیادی دارند (مثل زمین، ساختمان، ماشین‌آلات) یا صادرات‌محور هستند، ارزش دارایی‌هایشان در دوران تورم افزایش می‌یابد و می‌توانند از افزایش نرخ ارز (که معمولاً همگام با تورم است) سود ببرند.
سهام تورم‌محور و ضد تورم‌محور در بورس تهران
برای اینکه بهتر بتوانید در دوران تورم تصمیم‌گیری کنید، باید با دسته‌بندی سهام در بورس تهران آشنا شوید:
1-سهام تورم‌محور:
این سهام متعلق به شرکت‌هایی هستند که در زمان تورم بالا، عملکرد بهتری دارند یا مستقیماً از افزایش قیمت‌ها سود می‌برند. معمولاً این شرکت‌ها در صنایعی فعالیت می‌کنند که محصولاتشان مستقیماً با افزایش قیمت کالاها و خدمات مرتبط است.
مثال‌های شرکت‌های وابسته به تورم:
• صنایع کامودیتی‌محور : شرکت‌های پتروشیمی، فولاد و فلزات اساسی، معدنی‌ها (مثل طلا، مس، سنگ آهن). قیمت محصولات این شرکت‌ها ارتباط مستقیم با نرخ‌های جهانی کالاها و همچنین نرخ ارز دارد که در دوران تورم معمولاً صعودی است.
• صنایع سیمان: این صنعت نیز ارتباط نزدیکی با بخش ساخت و ساز و قیمت املاک دارد که در دوران تورم معمولاً رشد می‌کند.
• شرکت‌های با دارایی‌های فیزیکی بالا: مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری که بخش عمده‌ای از دارایی‌هایشان را املاک و مستغلات تشکیل می‌دهد، چرا که ارزش این دارایی‌ها در دوران تورم افزایش می‌یابد.
2-سهام ضد تورم‌محور:
این سهام متعلق به شرکت‌هایی هستند که کمتر تحت تأثیر تورم قرار می‌گیرند یا حتی می‌توانند در محیط تورمی عملکرد پایداری داشته باشند. این شرکت‌ها معمولاً قدرت قیمت‌گذاری بالایی دارند یا محصولات و خدمات ضروری ارائه می‌دهند که تقاضا برای آن‌ها حتی در شرایط اقتصادی دشوار نیز ثابت می‌ماند.
مثال‌های شرکت‌های مستفل از تورم:
• شرکت‌های کالاهای مصرفی ضروری: مانند تولیدکنندگان مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، محصولات بهداشتی و دارویی. مردم همیشه به این کالاها نیاز دارند، بنابراین این شرکت‌ها می‌توانند افزایش هزینه‌ها را به قیمت محصولاتشان منتقل کنند و حاشیه سود خود را حفظ کنند.
• شرکت‌های خدماتی و تأسیساتی: مانند شرکت‌های برق، آب و گاز. این شرکت‌ها خدمات ضروری ارائه می‌دهند و معمولاً می‌توانند افزایش هزینه‌ها را از طریق افزایش تعرفه‌ها جبران کنند (البته با تأیید نهادهای دولتی).
• شرکت‌هایی با بدهی کم: این شرکت‌ها کمتر از افزایش نرخ بهره متضرر می‌شوند، زیرا هزینه‌های مالی کمتری دارند.
عوامل مؤثر بر تورم در ایران
تورم در ایران تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که برخی از آن‌ها خاص اقتصاد کشور هستند:
1-سیاست‌های پولی و مالی دولت: کسری بودجه دولت و تأمین آن از طریق استقراض از بانک مرکزی (که به معنای چاپ پول است)، یکی از مهمترین عوامل تورم‌زا در ایران است.
2-نرخ ارز: نوسانات و افزایش نرخ ارز، به دلیل وابستگی اقتصاد به واردات (چه مواد اولیه و چه کالاهای نهایی)، مستقیماً به افزایش قیمت‌ها و تورم دامن می‌زند.
3-شوک‌های عرضه: رویدادهای غیرمنتظره مانند تحریم‌های بین‌المللی که باعث اختلال در واردات و صادرات می‌شوند، بلایای طبیعی یا مشکلات در زنجیره تأمین داخلی، می‌توانند به کمبود کالا و افزایش ناگهانی قیمت‌ها منجر شوند.
4-انتظارات تورمی: اگر مردم و کسب‌وکارها انتظار داشته باشند که قیمت‌ها در آینده افزایش خواهد یافت، همین انتظار می‌تواند به واقعیت تبدیل شود؛ مثلاً با افزایش دستمزدها و به تبع آن افزایش قیمت محصولات.
5-افزایش هزینه‌های تولید: افزایش قیمت حامل‌های انرژی، مواد اولیه و دستمزد کارگران، فشار هزینه‌ای بر تولیدکنندگان وارد می‌کند که منجر به افزایش قیمت نهایی محصولات می‌شود.
جمع‌بندی
تورم پدیده‌ای است که همه جنبه‌های زندگی اقتصادی ما، از جمله بازار بورس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درک چگونگی تأثیر تورم بر سهام و شناسایی سهام تورم‌محور و ضد تورم‌محور در بورس تهران می‌تواند کمک کند تا در شرایط مختلف اقتصادی، تصمیمات آگاهانه‌تری گرفته شود. همیشه به یاد داشته باشید که تنوع‌بخشی به سبد سهام و سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت، استراتژی‌های کلیدی برای عبور از نوسانات بازار هستند.
