شاید وقتی برای اولین بار وارد دنیای بورس می‌شوید، با اصطلاحات زیادی روبرو شوید که کمی گیج‌کننده به نظر می‌رسند. یکی از این اصطلاحات مهم که حتماً باید با آن آشنا شوید، مفهوم "ارزش بازار" یک شرکت یا سهم است. در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که ارزش بازار چیست، چرا در انتخاب سهم برای بورس تهران مهم است و چه ارتباطی با کلیّت بازار و شاخص کل بورس و شاخص کل هم‌وزن دارد.
ارزش بازار یک سهم یا شرکت چیست؟
خیلی ساده بگوییم، ارزش بازار (Market Cap)یا Market Capitalizationیک شرکت در بورس، در واقع قیمت کل آن شرکت است بر اساس قیمت فعلی سهام آن در بازار.
فرمول محاسبه ارزش بازار:
ارزش بازار = قیمت فعلی هر سهم × تعداد کل سهام منتشر شده شرکت
تصور کنید یک شرکت ۱۰۰۰ سهم دارد و قیمت هر سهم آن در حال حاضر ۱۰۰۰ تومان است. ارزش بازار این شرکت می‌شود: ۱۰۰۰ سهم × ۱۰۰۰ تومان = ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان. این یعنی اگر بخواهید امروز کل این شرکت را از طریق بورس بخرید، باید ۱ میلیون تومان بپردازید.
این عدد، برخلاف ارزش دفتری که بیشتر به دارایی‌های فیزیکی و بدهی‌های شرکت برمی‌گردد، نشان‌دهنده نگاه و ارزش‌گذاری بازار به آن شرکت در لحظه است.
چرا ارزش بازار مهم است؟ (تاثیر در انتخاب سهم)
دانستن ارزش بازار یک شرکت به شما کمک می‌کند تا دید بهتری نسبت به اندازه آن شرکت پیدا کنید. شرکت‌ها بر اساس ارزش بازارشان معمولاً به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1. شرکت‌های بزرگ: (Large-Cap) این‌ها معمولاً شرکت‌های جاافتاده و معروفی هستند که ارزش بازار بسیار بالایی دارند.
2. شرکت‌های متوسط: (Mid-Cap) شرکت‌هایی با ارزش بازار متوسط.
3. شرکت‌های کوچک: (Small-Cap) شرکت‌های نوپا یا کوچک‌تر با ارزش بازار کمتر.
حالا چرا این دسته‌بندی مهم است؟ چون اندازه شرکت معمولاً با ویژگی‌های خاصی در بورس همراه است که در سرمایه‌گذاری در بورس شما تأثیر می‌گذارد:
• شرکت‌های بزرگ: معمولاً با ثبات‌تر هستند، نقدشوندگی بالاتری دارند (یعنی راحت‌تر می‌توانید سهمشان را بخرید یا بفروشید)، ریسک کمتری نسبت به شرکت‌های کوچک دارند، اما پتانسیل رشد سریع و چند برابری آن‌ها ممکن است کمتر باشد. این‌ها گاهی اوقات برای افرادی که به‌دنبال ریسک کمتر هستند، گزینه اول بررسی محسوب می‌شوند.
• شرکت‌های کوچک: پتانسیل رشد بیشتری دارند و ممکن است سودهای بزرگ‌تری نصیب شما کنند، اما در
مقابل، ریسک بالاتری دارند، نقدشوندگی آن‌ها معمولاً پایین‌تر است و نوسان قیمتی بیشتری را تجربه می‌کنند. خرید سهم از این شرکت‌ها نیاز به تحلیل و تحقیق بیشتری دارد.
پس، با نگاه کردن به ارزش بازار، می‌توانید بفهمید که با چه نوع شرکتی روبرو هستید و آیا ویژگی‌های آن با اهداف سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری شما همخوانی دارد یا خیر.
ارزش بازار و ارتباط آن با کلیّت بازار بورس
مجموع ارزش بازار تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران، در واقع نشان‌دهنده اندازه کلی بازار سرمایه ایران است. تغییرات در ارزش بازار شرکت‌های مختلف، به‌خصوص شرکت‌های بزرگ، مستقیماً بر کلیّت بازار و روند آن تاثیر می‌گذارد. اگر ارزش بازار شرکت‌های بزرگ افزایش یابد، حس و حال کلی بازار مثبت‌تر می‌شود و برعکس.
تأثیر ارزش بازار بر شاخص کل بورس و شاخص کل هم‌وزن
اینجا جایی است که مفهوم ارزش بازار اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند و تفاوت بین دو شاخص اصلی بورس تهران را مشخص می‌کند:
1. شاخص کل بورس: این شاخص، وزنی است. یعنی شرکت‌هایی که ارزش بازار بالاتری دارند، تأثیر بیشتری بر حرکت این شاخص می‌گذارند. فرض کنید در بورس فقط دو شرکت داریم؛ یکی با ارزش بازار ۱۰۰۰ میلیارد تومان و دیگری با ارزش بازار ۱۰ میلیارد تومان. اگر سهم شرکت بزرگ ۱٪ رشد کند، تأثیرش بر شاخص کل ۱۰۰ برابر بیشتر از زمانی است که سهم شرکت کوچک ۱٪ رشد کند. به همین دلیل، گاهی می‌بینید که شاخص کل به شدت بالا رفته، اما تعداد زیادی از سهم‌های کوچک و متوسط در همان روز منفی بوده‌اند. این نشان می‌دهد که رشد شاخص کل عمدتاً مدیون رشد شرکت‌های بزرگ بوده است.
2. شاخص کل هم‌وزن: همانطور که از اسمش پیداست، این شاخص به تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، وزن یکسانی می‌دهد، بدون توجه به ارزش بازارشان. در مثال بالا، اگر سهم شرکت بزرگ ۱٪ رشد کند و سهم شرکت کوچک هم ۱٪ رشد کند، تأثیر هر دو بر شاخص هم‌وزن یکسان خواهد بود. این شاخص تصویر واقعی‌تری از متوسط حال و هوای کل بازار و عملکرد اکثر سهم‌ها (به خصوص سهم‌های کوچک و متوسط) ارائه می‌دهد.
فهمیدن تفاوت این دو شاخص که ریشه در مفهوم ارزش بازار دارد، برای هر سرمایه‌گذار حیاتی است. اگر شاخص کل مثبت است اما شاخص هم‌وزن منفی، یعنی شرکت‌های بزرگ در حال رشد هستند اما حال کلیت بازار و سهم‌های کوچک‌تر خوب نیست.
ارزش بازار یک عدد کلیدی است که به شما کمک می‌کند تا اندازه و نوع یک شرکت بورسی را بشناسید. این عدد در انتخاب سهم مناسب با توجه به میزان ریسک‌پذیری و اهداف شما نقش دارد. همچنین، درک تاثیر ارزش بازار بر شاخص کل و شاخص هم‌وزن به شما دید بهتری نسبت به وضعیت کلیّت بازار می‌دهد.
به یاد داشته باشید که ارزش بازار تنها یکی از فاکتورهایی است که باید در تحلیل سهام و خرید سهم در نظر بگیرید. همیشه قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری، تحقیق کافی انجام دهید.
